Η Επανορθωτική Δικαιοσύνη (restorative justice) στοχεύει στην επανόρθωση ενός αδικήματος φέρνοντας σε επικοινωνία τα εμπλεκόμενα μέρη, δηλαδή τον θύτη και το θύμα, και ενίοτε και τις οικογένειές τους ή και μέλη της ευρύτερης κοινότητας. Είναι διαδικασία κατά την οποία οι εμπλεκόμενοι σ’ ένα συγκεκριμένο αδίκημα διερευνούν συλλογικά και ασχολούνται, όσο είναι εφικτό, με τη βλάβη που έχει επέλθει, τις ανάγκες και τις υποχρεώσεις όλων των εμπλεκομένων με στόχο την επούλωση και την επανόρθωση. Η σκέψη που οδήγησε στην προσέγγιση αυτή γεννήθηκε από την αντίδραση στο Σύστημα Απονομής Δικαιοσύνης το οποίο ενδιαφέρεται για την απονομή δικαιοσύνης αποκλειστικά στη βάση της επιβολής του νόμου, ενώ το θύμα, τα επακόλουθα του αδικήματος αλλά και οι ανάγκες θύτη και θύματος συχνά δεν παραμένουν στο περιθώριο.
Κατά τον Howard Zehr υπάρχουν 4 τύποι αναγκών του θύματος:
- Η πληροφορία: Το δικανικό σύστημα συχνά αγνοεί τις αιτίες που προκλήθηκε το αδίκημα καθώς και τα επακόλουθα γεγονότα. Το θύμα συνήθως παραμένει στο περιθώριο ως κύριος μάρτυρας, δίχως να λαμβάνει πλήρη ενημέρωση για την υπόθεσή του.
- Η παράθεση της αλήθειας: Με σκοπό την επούλωση πρέπει να ακουστεί η ιστορία/οπτική και των δύο μερών ώστε να επιτευχθεί αναγνώριση των βλαβών από τον θύτη και κατανόηση του αντίκτυπου των πράξεων του/της, ακούγοντας για την τραυματική εμπειρία που προκάλεσε στο θύμα.
- Η ενδυνάμωση: Τα θύματα συχνά αισθάνονται απώλεια του αυτό-ελέγχου πάνω στο σώμα τους, την περιουσία, τα συναισθήματά, τις σκέψεις τους. Η επανορθωτική δικαιοσύνη βοηθάει τα θύματα να επανακτήσουν τη χαμένη τους αυτοπεποίθησή και τον έλεγχο της ζωής τους.
- Εξισορρόπηση και δικαίωση: Η διαδικασία αυτή οδηγεί σε δημόσια αναγνώριση, καθώς η επανόρθωση από το δράστη σημαίνει αναγνώριση της βλάβης που προκάλεσε και ανάληψη ευθύνης εκ μέρους του/της.
Όσον αφορά το θύτη, η εμπλοκή του/της στο δικανικό σύστημα οδηγεί στην περαιτέρω αποξένωση και τον κοινωνικό στιγματισμό του/της, με όλες τις επακόλουθες δυσκολίες για την επανένταξή του. Η επανορθωτική δικαιοσύνη στοχεύει στην υπευθυνοποίησή του ατόμου, την αναγνώριση των συναισθημάτων του άλλου και του ιδίου, και τη μεταμόρφωση της δικής του ντροπής. Με αυτό τον τρόπο, δίδεται για παράδειγμα η ευκαιρία στο άτομο για θεραπεία (π.χ. απεξάρτηση από ουσίες), για επανένταξη στον κοινωνικό ιστό κλπ., ενώ σε πολλές περιπτώσεις οδηγεί στον αυτοπεριορισμό των τάσεων του στην παραβατικότητα και την πρόληψη της υποτροπής.
Παράδειγμα προς μίμηση για την εφαρμογή της Επανορθωτικής Δικαιοσύνης είναι η Νορβηγία. Τα περιστατικά παραπέμπονται από διάφορες πηγές, συμπεριλαμβανομένης και της αστυνομίας. Τα αποτελέσματα είναι θεαματικά προς θετική κατεύθυνση. Τον Απρίλιο 2010, ο Σύνδεσμος Διαμεσολάβησης Κύπρου επισκέφθηκε το Όσλο και υπήρξε μάρτυρας της θαυμάσιας και με μεγάλη επιτυχία εφαρμογής της επανορθωτικής δικαιοσύνης.